Để một cây mai vàng có giá trị người ta dựa vào các yếu tố như độ xù sì của gốc, loại cây mai, dáng thế của cây… tuy nhiên vấn đề quan trọng nhất là làm sao cho cây khoẻ mạnh và ra hoa nhiều và to vào đúng dịp tết…
Cách chăm sóc mai vàng theo mùa và tháng trong năm
Điều kiện sinh trưởng sinh trưởng của cây mai cũng rất cơ bản nhưng khiến một cây mai phát triển mạnh thân cành mập mạp, cành lá xum xuê thì cần rất nhiều kỹ thuật trồng cây mà chỉ có các nghệ nhân chuyên nghiệp mới làm được.
Mai vàng 5 cánh là cây mai đại diện cho tất cả các loài mai, vì khi nghe nói đến mai, thường ta nghĩ ngay đến cây mai vàng 5 cách cổ truyền này. Theo tục lệ, Tết đến, nhà nào cũng chưng mai, với lòng mong ước được một năm đầy may mắn, vui tươi hạnh phúc
Mai vàng 5 cánh còn chia ra:
Mai châu: Còn gọi nôm na là mai “trâu” vì hoa to và rất phổ biến, mọc khắp nơi ở miền Nam, có nơi mọc thành rừng, cả núi như Mai Lĩnh, nhưng không sai hoa bằng mai sẻ. Loại mai này có hoa 5 cánh màu vàng tươi rất đẹp, rất được ưa chuộng để chưng trong dịp Tết nguyên đán.
Mai liễu: Là cây mai vàng 5 cánh thường, nhưng cành nhánh mềm mại, quằn quại, rũ xuống như vây liễu. Hoa nở đầy cành phất phơ theo chiều gió, trông rất quyến rũ.
Mai chùm gởi: Là cây mai có thân cứng, ở đầu cành nổi lên những khối u to, giống như chùm gởi. Ở chung quanh khối u, mọc chi chít đầy tược non, đầy nụ hoa, khi nở thành một bó hoa to lớn trông thật đẹp. Có người còn gọi là “mai vương” vua các loài mai, hoặc mai “tỳ bà”, được trồng các vườn mai.
Mai thơm, Mai hương, Mai ngư: Cũng là cây mai 5 cánh thường, nhưng hoa có mùi thơm nhẹ nhàng, phảng phất lâng lâng, làm cho tâm hồn người thưởng thức càng thêm thích thú vui xuân! Mai thơm Huế rất quí, mắt nhặt, sai bông, cánh dày, lâu tàn. Đặc biệt là cây mai này có lá non màu xanh chứ không phải là màu nâu đỏ hoặc hồng như các loài mai khác. Loại mai thơm ở Bến Tre cũng có. Tết vào vườn mai luôn luôn phảng phất có mùi hương thơm nhẹ.
Mai cánh nhọn: Mai cánh nhọn là cây mai vàng 5 cánh, có nụ hoa nhỏ và dài, nên nở ra cánh nhọn như hình ngôi sao. Do cánh hở, nên không mấy đẹp, ít được ưa chuộng, nhưng cũng rất sai hoa.
Mai cánh tròn: Là cây mai vang 5 cánh to, tròn, kín, đẹp, rất dễ thương. Đa số đều thích cây mai này, có người còn quí hơn cây mai nhiều cánh, nhiều màu, nhất là người Trung Hoa, Tết đến tìm mua loại mai này về chưng trong nhà.
Mai cánh dún: Đây là cây mai vàng 5 cánh to, đẹp, dún lại như có ren chung quanh, xem rất lạ mắt, dược nhiều người ưa thích trồng để chơi hoa. Cây này cũng sai hoa, Tết nở đầy cành phất phơ như đàn bướm vàng tung bay.
Mai rừng Cà Ná, Mai rừng Bình Châu: Đây là cây mai hoang dại, mọc tại khu rừng Cà Ná, Bình Châu, cũng thuộc họ mai, cây thân nhỏ èo uột, cành rất giòn, lá hình bầu dục, có răng cưa mịn, màu xanh bóng loáng, rờ thấy trơn chứ không thấy nhám như lá mai thường. Hoa 5 cánh màu vàng nhạt, cuống hơi dài và có màu tím tím. Cây mai rừng này không mấy đẹp, nhưng cũng là cây mai lạ.
Mai Vĩnh Hảo: Cây mai này do ông Kha Linh Vũ (Qui Nhơn) giới thiệu, cũng là cây mai hoang dại mọc ở vùng núi Vĩnh Hảo. Gần Tết, người ta chặt đem về cắm ở bãi cát dưới đầu sông Dinh, thị xã Phan Rang để bán. Đặc điểm cây mai này rất nặng, có thể gấp rưỡi mai thường khác, nên gọi là “mai đá”. Thân thật cứng, cành nhỏ, giòn, dễ gãy, lá nhỏ, lúc non màu xanh, trong như giấy. Hoa to, cánh phẳng, từ 12 – 16 cánh màu vàng rất đẹp và lâu tàn.
Mai chủy Hốc Môn: Đây là cây mai mới xuất hiện ở Hội Hoa Xuân Thành phố năm 1994. cũng thuộc họ mai, là cây mai rừng, loại mai đực, thân màu nâu, cuống lá rụng để dấu rất to, nên dể tháp ghép với các loại mai khác. Lá to dài màu xanh bóng, chung quanh có răng mịn. Hoa chùm dạng chủy như hoa điệp ta, màu vàng, nẹn gọi là mai chủy. Cây mai này ra hoa không đẹp lắm, nhưng là cây mai mới.
Mai lá quắn: Mai quắn, do lá to xoáy quắn lại rất lạ, hoa 5 -7 cánh to, nở xòe to nhưng 5 cánh cong cong trở lên như lòng thuyền, ngoài đầu hơi đo đỏ, khá đẹp, nhụy cái to rất dài.
Mai sẻ là cây mai vàng 5 cánh nhỏ, nên goi mai sẻ. Nhưng đặc biệt là cây mai này có hoa chùm, rất sai hoa. Tết đến, hoa nở rộ đầy cành, vàng tươi, óng ánh, trông rất đẹp mắt.
Mai tứ quý: (danh pháp khoa học: Ochna atropurpurea) là một loại hoa mai có hoa màu vàng thuộc chi Ochna của họ [Ochnaceae], còn được gọi là nhị độ mai, tức mai nở hai lần, trước vàng sau đỏ.
Loại này nở hoa quanh năm, tùy theo đặc trưng của từng dạng mai, có tên gọi khác nhau. Mai tứ quý Việt Nam cao khoảng 2-3m, còn những loài mai tứ quý ở Thái Lan và một số nước khác thuộc châu Á thì có thể cao đến 8m, hoa có đường kính khoảng 4cm. Cây ra hoa từ tháng 2 đến tháng 5 DL, có trái từ tháng 4 đến tháng 6. Người ta có thể nhân giống mai tứ quý bằng hạt, chiết cành hoặc giâm cành.
Trên thế giới có nhiều loài mai vàng, đài hoa đỏ giống như mai tứ quý Việt Nam nên “mai tứ quý” nói chung có những tên khoa học khác nhau: Ochna atropurpurea; Ochna atropurpurea DC; Ochna integerrima; Ochna serrulata… Người nước ngoài thường gọi mai tứ quý là “cây chuột Mickey” (Mickey- mouse plants), vì họ liên tưởng đài hoa đỏ và trái đen giống như gương mặt của con chuột nổi tiếng này (chuột trong phim hoạt hình). Mai tứ quý Việt Nam thường có hai tầng cánh, còn mai tứ quý nước ngoài chỉ có một tầng cánh, lá màu xanh đậm. Chúng sống trong môi trường có độ ẩm vừa phải, đất nhiều mùn và có ánh sáng từ 30 đến 50.
Thường trên cây mai tứ quý hoa màu đỏ, hoa nở lần đầu có 5 cánh màu vàng, các cánh hoa rơi rụng rồi năm đài hoa đổi thành mầu đỏ, úp lại ôm lấy nhụy, trông giống như nụ hoa vừa nhú. Nhụy bên trong kết hạt rồi hạt to dần, đẩy 5 đài hoa bung ra trông như hoa mai đỏ vừa nở. Hạt ở giữa các cánh hoa có mầu xanh khi còn non và đổi sang mầu đen khi già.
+ Mai vàng Yên Tử (ở vùng núi Yên Tử, hình 2.1.33), chịu được lạnh, và hoa có mùi thơm. Hà Nội ở vĩ độ 20°53′ – 21°23N, có nhiệt độ trung bình mùa đông là 15.2°C, có khi sụt xuống 2.7°C (tháng 1/1955). Ngược lại, Vịnh Hạ Long cũng có cùng vĩ độ (20°45′-20°50′ N), nhưng nhờ ảnh hưởng của biển, nhiệt độ trung bình mùa đông ấm hơn (16-18°C), và ít khi xuống dưới 12°C. Truyền thuyết cho rằng giống Mai Yên Tử này là con cháu của gốc Mai Vàng do vua Trần Nhân Tông trồng trên núi Yên Tử khi nhà vua đi tu (từ năm 1285 đến 1288).
Giai đoạn phục hồi và tăng trưởng từ tháng 1 đến tháng 6 âm lịch
Đây là giai đoạn quan trọng sau khi cây mai ra hoa đợt tết thì cây đã bị suy yếu nên sau tết chúng ta bắt đầu tiến hành phục hồi cho cây.
Từ Tháng 1 đến Tháng 2
Sau khi chưng mai tết bạn đưa chậu mai ra ngoài sân nơi có bóng mát và thoáng (để cây dưới nắng sẽ bị cháy lá). Sau đó , bạn hái hết trái và hoa trên cây càng sớm, càng tốt, giữ lại lá non cho cây thở.
Từ rằm tháng giêng trở đi nếu cây sung lại ta tiến hành thu tàn bằng cách cắt ngắn 30% các cành chỉa ra ngoài, một năm sau các cành này mọc dài ra là vừa đủ đẹp.
Thay đất: Nếu cây trồng trong chậu có rễ ra bít hết chậu thì phải thay đất mới cho cây , trong quá trình thay đất ta cắt bớt phần rễ già ở hai bên thành chậu việc rễ quá dài sẽ khiến cây khó hút dinh dưỡng nuôi cây. Sau khi cắt khoảng 15 ngày cây sẽ bắt đầu ra rễ cám nên không cần quá lo lắng lưu ý không được cắt quá sát.
Bón Phân: Lúc này, cây cần một lượng dinh dưỡng để tái thiết lại cành nhánh mới, do đó cây cần rất nhiều đạm trong quá trình tái thiết. Đây là giai đoạn hồi phục và sinh trưởng mạnh của cây mai, nếu cung cấp đủ dinh dưỡng cho nó phát triển tốt, thì các giai đoạn sau sẽ có tiền đề bảo đảm cho cây phát triển thuận lợi.
Giai đoạn này ban có thể tưới phân NPK 30-10-10 và một ít phân dynamic + lân là được, không cần bón quá nhiều nếu bạn không rành về chăm sóc mai vàng.(Dynamic 1 muỗng canh và lân 1 muỗng café. Dynamic 7-10 ngày bón 1 lần, lân bón 2 tuần 1 lần). Cách tốt nhất là ngâm nhiêu đó vào 1 lít nước và tưới cho cây.Bạn có thể ra các tiệm bán phân bón gần nhà mà mua. Mua để dành dùng từ từ cũng rất tốt.
Từ Tháng 3 đến Tháng 4
Miền Nam trời sẽ có những cơn mưa vào cuối tháng 3, từ sau những cơn mưa đầu mùa, mai bắt đầu phát triển mạnh.
Để chuẩn bị đủ dinh dưỡng cho mai vàng phát triển thì ngay từ đầu tháng ba bạn có thể dùng các loại phân hữu cơ hoai mục như phân cá, bánh dầu, phân hữu cơ sinh học… phối hợp các loại phân hóa học có hàm lượng đạm cao để bón cho cây mai. Nếu bón phân vô cơ thì chậm hơn khoảng sau 20 tháng 3 cũng được.
Đối với những cây phát triển, có thể dùng phân bón qua lá để hỗ trợ thêm cho nó mau hồi phục. vì bộ rễ của nó lúc này rơi vào tình trạng hoạt động yếu, nên khó hấp thụ được phân bón qua rễ.
Khi những cơn mưa đầu mùa làm mát dịu không khí thì mai bung tược rất nhanh, rễ non cũng phát triển mạnh. Cây cần lượng dinh dưỡng lớn, nếu có đủ chất thì chồi non sẽ vượt nhanh làm nền cho chồi hoa phát triển trong những tháng sau. Từ sau những cơn mưa cuối tháng ba sang tháng tư thì nhiệt độ trong không khí dao động có biên độ lớn , lúc thì mát , lúc oi bức . Giai đoạn nầy nấm hồng phát triển mạnh, cần thiết phải cắt tỉa bớt những cành có dấu hiệu bệnh, tạo thông thoáng cho cây, phun thuốc ngừa hoặc trị bệnh cho cây.
Từ Tháng 5 đến Tháng 6
Nếu cây mai được chăm sóc tốt trong giai đoạn trước thì giai đoạn này là một quá trình rất dễ dàng đới với người chăm sóc, và nó thường diễn ra 1 cách tự nhiên, không cần can thiệp nhiều nếu chưa nắm rõ về cây và cách làm nụ.Tốt nhất là không nên can thiệp bằng hoá chất nếu không cần thiết. Chỉ cần giai đoạn 1 bạn chăm cây có 1 tàn lá sum xuê và không sâu bệnh thì giai đoạn này đối với mai vàng sẽ diễn ra 1 các rất tự nhiên.
Tháng 5 và tháng 6 là giai đoạn cây tích luỹ chất dinh dưỡng nên phát triển rất mạnh. Đây là giai đoạn ổn định dáng thế cho cây. Tược non phát triển mạnh ncsm phải uốn nắn để tạo dáng cho mai hoặc bấm đọt để tạo tán cây theo ý muốn.
Đây là giai đoạn tạo dáng tốt nhất cho cây, không nên để cành ra dài mới cắt làm mai bị mất sức , cành nào không muốn phát triển phải bấm đọt ngay để chất dinh dưỡng tập trung nuôi chồi khác .Nếu không là năm nhuần thì trong tháng 6 ta tạo dáng lần cuối cùng (năm nhuần có thể thực hiện trong tháng 7).
Để chồi nách thành nụ hoa ta giảm hẳn phân đạm (chỉ dùng một lượng nhỏ để giữ cân đối dinh dưỡng cho cây), tốt nhất là không sử dụng phân vô cơ nữa . Để hình thành nụ tốt cần tăng lượng lân lên bằng cách bón phân hữu cơ (nếu dùng phân Dynamix lifter càng tốt) và trộn chung với phân lân vi sinh, nếu trồng trong chậu không sử dụng nhiều quá và phía trên phân vi sinh phải có một lớp đất mỏng để phân lân vi sinh phát huy tác dụng (trường hợp mai trồng ngoài đất thì sử dụng lượng cao hơn)
Chú ý rằng đây là giai đoạn mưa tăng dần về lượng , thường xuyên kiểm tra nấm bệnh cho cây , tốt nhất nên phun thuốc ngừa nấm bệnh để phòng các bệnh cháy lá, rỉ sắt, thán thư, nấm hồng …bọ trĩ cũng còn phá hoại cây trong giai đoạn nầy (đã giảm nhiều so với các tháng trước) cũng cần để ý để phòng trị chúng.. Một số nụ hoa cũng hình thành từ tháng 6 âm lịch. Nếu cây phát triển không cứng cáp lắm cần bổ sung thêm phân kali .
Công việc tháng 7 và tháng 8 (giai đoạn phát triển nụ hoa)
Đây là giai đoạn phát triển nụ hoa của mai lại nhầm vào giai đoạn trời mưa dầm, lúc nào thân cây và lá cây cũng bị ướt nên nấm mốc, rêu dễ phát triển, đất trong chậu cũng ẫm ướt phải thường xuyên kiểm tra xem chậu có bị đọng nước không? nếu thấy đất trong chậu thoát nước chậm hoặc đọng nước phải kiểm tra và thông lỗ thoát nước cho chậu.
Phải có gắng giữ bộ lá cho cây để việc quang hợp được thuận lợi, nụ hoa phát triển hoàn chỉnh hơn. Trường hợp để sâu rầy hoặc nấm lá phá họai một phần lá bị rụng đi và cây có thể trổ hoa khi trời giảm mưa. Chú ý từ tháng 7 trở đi (cao điểm tháng 8) nhện đỏ bắt đầu phát triển, đây là loại côn trùng tấn công phía trên lá từ bánh tẻ đến là già, lớp biểu bì mặt trên lá bị hư gây khó khăn cho việc quang hợp của cây.
Kể từ rằm tháng 7 trở đi việc bấm đọt, tỉa cành đều phải ngưng hẳn. Chú ý kiểm tra thường xuyên vườn nếu thấy có hiện tượng sâu bệnh phải phun thuốc phòng trị ngay. Nếu không cần thiết thì không nên thay chậu trong những tháng mưa dầm.
Kiểm tra chậu thường xuyên xem có bị bít lỗlàm nước đọng hay không nếu nước thoát chậm phải thông ngay lỗ thóat nước, nếu để nước đọng lâu một phần lông hút bị hư ngăn cản việc hấp thu nguồn dinh dưỡng của cây.
Công việc tháng 9 và tháng 10 (giai đoạn hình thành)
Đến đây thì hầu hết mai đã ngừng sinh trưởng, lá mai vàng theo mùa đã già đi. Chỉ chờ ngày lặt lá để ra hoá. Nhiệm vụ của chúng ta bây giờ là làm sao giữ cho được bộ lá cây luôn xanh đến rằm tháng 12. Đối với những cây có tàn lá sum xuê và xanh mượt và nụ đều thì bạn không cần phải lo gì cả.
Chúng ta chỉ bón phân NPK với dynamic thật loãng bằng ¼ liều dùng đầu năm và 2 tuần 1 lần là được. Nhưng thành phần NPK đều nhau hoặc K cao hơn. Nếu bạn không rành, tốt nhất không nên bón thêm NPK mà chỉ cần bón dynamic là đủ. Nếu cây nụ nhỏ thì có thể bón thêm NPK có Kali nhiều, nhưng điều này cũng rất nguy hiểm nếu bón không đúng cây sẽ ra hoa sớm nếu bạn bón và chăm sóc không đúng cách.
Trong giai đoạn nầy vẫn còn mưa dầm vào đầu tháng 9 sau đó giảm dần đến cuối tháng 10 thì giảm hẳn, nụ hoa đã hình thành và sẳn sàng bung ra khi đủ điều kiện, vì vậy ncsm phải biết điều chỉnh bộ lá cho cây, tay nghề hơn thua nhau là ở giai đoạn nầy, nếu để mai ít lá quá thì có khả năng sẽ nở khi mưa giảm hẳn, để mai nhiều lá quá thì nụ hoa không phát triển tốt được và có lúc mai lại bung cành non nữa. Vì vậy việc điều chỉnh bộ lá cho mai vàng rất cần thiết (phải dựa vào kinh nghiệm từng vùng).
Nguyên tắc chung là không sử dụng phân có hàm lượng đạm cao trong giai đoạn nầy nhưng nếu bộ lá quá ít lại già quá thì phải dùng phân bón lá loại 20-20 -10 phun để tạo thêm lá non kềm giữ sự phát triển nụ thành hoa.
Trường hợp cây còn bộ lá xanh rợp phải biết xiết nước để một ít lá mai vàng và rụng đi giảm bớt bộ lá để nhựa nuôi chồi hoa. Việc nầy rất nguy hiễm nếu ta đánh giá không đúng làm lá rụng quá nhiều làm mai bung nếu không kinh nghiệm và không có thời gian theo dỏi khi xiết nước thì không nên làm. Trường hợp mưa giảm, trời nắng nhiều phải tưới cây ít nhất mỗi ngày một lần.
Công việc tháng 11 và tháng 12 (giai đoạn hoàn chỉnh)
Chăm sóc tốt trong giai đoạn nầy quyết định cho chất lượng hoa Tết. Ta biết trong lúc nầy nụ hoa sẳn sàng bung nụ khi có điều kiện nhưng để hoa trổ đạt chất lượng hơn như : hoa lâu tàn hơn, màu tươi hơn, lượng hoa mỗi nụ nhiều hơn và hoa thơm hơn thì phải gia công thêm nữa vì thế việc bón thúc là cần thiết.
Từ cuối tháng 10 hoặc chậm nhất là đầu tháng mười 11 phải bón thúc cho mai. Việc bón thúc không sử dụng phân hữu cơ mà phải dùng phân vô cơ mới có tác dụng tốt.
Để làm tăng chất lượng hoa ta bón cho mai phân lân và kali .Phân lân có thể rãi trên mặt đất mỗi cây khỏang 200 g hoặc pha nước tưới vào gần gốc mai (phân không tan hoàn toàn trong nước), phân kali thì pha 1 muỗng caphê nhỏ với 5 lít nước tưới lên đất gần gốc mai, chỉ cần tưới 2 lần cách nhau một tuần. Có người còn dùng phân bón lá loại thúc ra hoa để phun xịt (xin tìm hiểu kỹ tác dụng của phân), có thể phun từ 2 đến 3 lần, mỗi lần cách nhau ít nhất 7 ngày…
Đầu tháng 12 có thể bón thêm một ít phân Úc để giúp cây sau khi trỗ không mất sức nhiều và hoa ít rụng hơn. Cuối cùng ncsm phải “canh” để lảy lá , lá được lảy vào thời điểm nào phải do kinh nghiệm ncsm quyết định dựa vào diễn biến của thời tiết, phải dựa vào độ lớn nhỏ của chồi nụ, phải dưạ vào tán lá của cây…(đã có rất nhiều tài liệu nói về vấn đề nây , xin không trình bày thêm). Sau khi lảy lá không cần phải tưới nhiều nữa nhưng không được để mai bị khô gốc.
- Kỹ thuật chăm sóc cây cảnh: https://saigonlist.com/
- Trồng cây bonsai tuy không khó nhưng các yếu tố đòi hỏi sự công phu
Cảm ơn đã xem bài viết!
